Week 10-12: Fieldwork

ภาคสนาม

​

ตามหลักกระบวนวิธีของการทำงานมานุษยวิทยาดนตรีประยุกต์ (applied ethnomusicology) คือการนำความรู้ไปใช้ประโยชน์ให้ได้จริง ผ่านการใช้ดนตรีเป็นเครื่องมือในการดำเนินกิจกรรมเพื่อประโยชน์ต่อชุมชนนั้น ๆ ทำให้ความหมายของการทำงานในเชิงมานุษยวิทยาดนตรีได้ก้าวข้ามความเป็นเพียงชายขอบจากเดิมโดยการขยายความรู้เพื่อให้เกิดสภาพแวดล้อมของมนุษย์และวัฒนธรรมที่ค้นคว้า (Todd & Pettan, 2016) นำไปสู่แนวคิดในการทำงานดนตรีเพื่อประชาสังคม ควรขยายความรู้โดยเฉพาะอย่างยิ่งดนตรีพัฒนาเพื่อใช้เป็นเครื่องมือในการสร้างประโยชน์ให้กับชุมชนและสังคม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในทางจิตใจ ผู้เรียนควรต้องตระหนักรู้ในประเด็นสำคัญในการลงสนามเพื่อดำเนินกิจกรรมดนตรีเพื่อประชาสังคม

​

คำว่า “สนาม” ในทางมานุษยวิทยาดนตรีตามแนวคิดของเจอรัล ไดค์ (Geralde P. Dyck) เป็นการศึกษามีดนตรีปรากฎขึ้นจริงและสามารถเรียนรู้แง่มุมที่เกี่ยวข้องกับดนตรีจากเหตุการณ์ ณ ขณะนั้น และสนามเป็นหัวใจของมานุษยวิทยาดนตรี (ศรัณย์, 2557) ทำให้สนามในทางดนตรีจึงถือว่าเป็นพื้นที่ในการปฏิบัติงานที่ดีที่สุดและเป็นแหล่งของความรู้ (ณรงค์ชัย, 2555) ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดเจอรัล ไดค์ ในการเดินทางเก็บข้อมูลดนตรีภาคสนาม (ทรงพล, 2559) เมื่อปัจจุบันโลกไร้พรมแดนยุโรปไม่ได้เป็นศูนย์กลางของดนตรีอีกต่อไปแล้วนั้นทำให้นอกจากกระบวนการมานุษยวิทยาสอนให้เราคิดว่าประวัติศาสตร์มีหลายด้าน เรียนรู้จากปรากฎการณ์ดนตรีที่แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์กับคนผ่านเงื่อนไขใด ๆ ก็ตามทำให้มานุษยวิทยาดนตรีมีอยู่รอบด้านของสังคม งานสนามคือการเรียนรู้สิ่งเป็นที่ประวัติศาสตร์ร่วม วัฒนธรรมที่ซ่อน และความเคลื่อนไหวที่แฝงอยู่ในสิ่งนั้น ๆ (อานันท์, 2562)

​

ในงานภาคสนามของดนตรีเพื่อประชาสังคมจึงต้องพัฒนาในการนำไปใช้ประโยชน์จากความรู้จากแนวคิดทางมานุษยวิทยาดนตรีนำไปสู่การใช้ประโยชน์ทางดนตรี (utilizing) ในการเป็นเครื่องมือสื่อสารความคิด วัฒนธรรม และการรักษาไว้ในรูปแบบมิติของความร่วมสมัยได้ แสดงให้เห็นว่าการจัดกิจกรรมดนตรีเพื่อประชาสังคม จึงควรมีความเข้าใจในวัฒนธรรมของพื้นที่ที่ศึกษารวมถึงคนที่เป็นปัจจัยสำคัญหรือกลุ่มเป้าหมายในการดำเนินกิจกรรม เพราะฉะนั้นแล้วการดำเนินกิจกรรมดนตรีเพื่อประชาสังคมจึงหยิบยืมทักษะทางดนตรีหลายรูปแบบดังรูปที่ 24 ประกอบกันในการดำเนินงาน ประกอบด้วย

​

ทักษะการสื่อสารเพื่อสร้างความเข้าใจในวัตถุประสงค์ในการดำเนินกิจกรรม

​

  การสื่อสารเป็นสิ่งจำเป็นในการนำความรู้ความเข้าใจของผู้ดำเนินกิจกรรมดนตรีเพื่อประชาสังคม ในการสื่อสารกับกุล่มเป้าหมายหรือกลุ่มชุมชนที่ดำเนินกิจกรรมด้วย โดยการสื่อสารเหล่านี้คือการทำงานที่มีความเข้าอกเข้าใจผู้คน (sympathy) ซึ่งการเลือกใช้ภาษาในการสื่อสารควรมีความเหมาะสมกับกับกลุ่มเป้าหมายหรือกลุ่มชุมชน เข้าใจง่าย และไม่ยากเกินไปที่จะนำไปสู่ความท้าทายในการทำงานดนตรีเพื่อประชาสังคมในการดำเนินกิจกรรม การสาธิต เพื่อสร้างผลสัมฤทธิ์จากกิจกรรมตามแต่วัตถุประสงค์ของการดำเนินงานดนตรีเพื่อประชาสังคม 1  

​

ทักษะความเป็นนักดนตรี (performing musicianship)

​

ในการดำเนินกิจกรรมดนตรีเพื่อประชาสังคม ทักษะความเป็นนักดนตรีเป็นสิ่งจำเป็นในการนำไปใช้ เช่น การพัฒนากิจกรรมดนตรีในระหว่างปฏิบัติงานภาคสนาม การเรียบเรียงดนตรีฉับพลัน ทำให้ต้องมีทักษะความเข้าใจที่ลึกซึ้งที่นำไปประยุกต์ใช้ในวิธีการดำเนินกิจกรรมนั้น ๆ

​

ทักษะจากการศึกษาค้นคว้าและการจัดเก็บข้อมูล (data collection)

​

การจัดเก็บข้อมูลอย่างเป็นระบบ รวมถึงการใช้อุปกรณ์ในการเก็บบันทึก เช่น ภาพถ่าย วิดีโอ สื่อที่ใช้ ตามแนวทางของมานุษยวิทยาดนตรี รวมถึงการจดบันทึกที่มีสามารถใช้อภิปรายกระบวนการในการดำเนินกิจกรรมได้คล้ายคลึงกับระเบียบวิธีวิทยาในเรื่องกรณีศึกษา เช่น การเก็บรวบรวมข้อมูลแบบวันต่อวัน (day-by-day problem solution) โดยใช้หลักของการศึกษาว่า ทำอะไร กระบวนวิธีเป็นแบบไหน ทำไปทำไม แล้วได้ผลอย่างไร มีแนวทางแก้ไขปรับปรุงอย่างไร (Merriam, 1969) เป็นต้น

​

ทักษะในการวิเคราะห์และประมวลผล

​

สามารถวิเคราะห์ผลโดยปราศจากอคติ โดยการแลกเปลี่ยนข้อมูลของผู้ดำเนินกิจกรรมโดยสามารถแยกแยะไปแต่ละประเด็นได้อย่างลึกซึ้งทั้งข้อดีหรือสิ่งทีต้องปรับปรุงในการดำเนินกิจกรรมครั้งต่อ ๆ ไปได้ โดยทั่วไปแล้วสามารถวิเคราะห์ผลได้หลายรูปแบบทั้งในเชิงปริมาณหรือเชิงคุณภาพตามแต่ผลสัมฤทธิ์ของการดำเนินกิจกรรมโดยพิจารณาถึงปัญหานั้นได้